De wereld is aanzienlijk veranderd als je het vergelijkt met 50 jaar geleden. Een leven zonder schermen is bijna niet voor te stellen. Een gemiddelde Nederlander zit gemiddeld zo’n 5.5 uur per dag achter een scherm van een telefoon, laptop, tablet of tv. Bij jongeren is dit gemiddelde nog een stuk hoger. Maar wat voor effect heeft dit op het mentale welbevinden van een mens? En hoe doorbreek je dan zo’n patroon?! Antwoorden op deze vragen en meer lees je in deze blog.
Waarom zijn al die schermen zo verslavend?
Zeker ons telefoon zorgt voor een heleboel gemak in ons leven. Snel iets opzoeken op google, bellen, appen, muziek luisteren, geld overmaken en ga zo maar door. Toch heeft het ook iets verslavends. Een telefoon geeft namelijk allemaal prikkels, prikkels waar onze hersenen heel goed op gaan. Bij elke melding of elke nieuwe TikTok video die je bekijkt, komt het stofje dopamine vrij in je hersenen. Dit is een van onze gelukshormonen, dus voelt het ook alsof je een soort beloning krijgt voor elke nieuwe video (of andere prikkel) die je waarneemt. Onbewust creëren we dwangmatig gedrag. Voor dat je het weet, zit je zo een uur mindless te scrollen zonder enig tijdsbesef. Dit is dus ook meteen het gevaar, want je hele systeem wordt zonder dat we het doorhebben, helemaal overprikkeld. Charlotte Labee verteld in een artikel dat je hersenen ook meer GABA aanmaakt, dit stofje in de hersenen vertraagt reacties in je brein. Naast dat je hormoonhuishouden dus verstoord wordt, wordt je er ook nog eens sloom van. Als je je focus nodig hebt voor school of werkopdrachten, kan dit dus behoorlijk tegenwerken. Elke prikkel doet wat met onze hersenen en dit kan dus zonder dat je het echt door hebt, een enorme energie lek zijn. Misschien denk je dat je er goed aan doet, als je even ontspannend uren lang wilt scrollen na een lange dag. Maar als je al uitgeput bent en een overvol hoofd hebt, lijkt dit dus niet het beste idee.
Effecten sociale media en schermgebruik
Het CJG verteld in dit artikel de positieve kanten maar ook risico’s die hieraan verbonden zijn. Mogelijke negatieve effecten van veel schermgebruik (bijv. sociale media of gamen) zijn problemen in relaties, school of werk, een verstoord balans, slaapproblemen, fysiek minder fit zijn door veel zitten, fysieke pijn zoals oogklachten of rug-, nek- en hoofdpijn. Maar ook andere mentale aspecten worden genoemd zoals meer en intensere negatieve emoties zoals somberheid en eenzaamheid (vergelijken met anderen, FOMO). Naast dit alles wordt ook de relatie tussen zelfregulatie en slaapuitstel en schermgebruik onderzocht. Zit je dus fysiek of mentaal niet lekker in je vel, kan het dus zeker helpen om toch je schermgebruik onder de loep te nemen.
Alles heeft invloed op elkaar. Een ding veranderen, kan dus effect hebben op verschillende onderdelen van het leven. Als ik ’s avonds nog actief op mijn telefoon zit, krijg ik last van meer (negatieve) gedachten en leef ik minder in het moment. Ik krijg dingen minder bewust mee. Mede hierdoor en het blauwe licht wat van de schermen af komt, gaat mijn slaapkwaliteit omlaag. Volgens het Trimbos instituut hebben volwassenen die slecht slapen, een verhoogd risico op verschillende lichamelijke ziektes (zoals diabetes, kanker, beroerte, dementie) maar ook een verhoogd risico op depressie. Onderzoek toont aan dat slecht slapen bij jongeren ook een negatief effect heeft op cognitief functioneren en gedragsproblemen.
Hoe leuk het ook kan zijn om veel gebruik te maken van schermen, is het misschien toch tijd om je af te vragen wat je er nu echt uithaalt en wat het je misschien ook kost. Hoe zou je leven eruit zien als je de helft minder schermtijd had? Hoe zou je je voelen als je wat vaker buiten aan het wandelen was of als je niet meteen ’s ochtends door instagram gaat scrollen als je net wakker bent? Je weet het niet, tot je het probeert.
Een paar weken terug zat ik met een groepje geweldige dames in Zuid-Afrika op een vrouwen retreat. Ook daar zaten we aanzienlijk minder op onze telefoons en hoorde ik iedereen hier enorm positief over praten. Zo veel extra rust en tijd voor jezelf. Onze telefoons maken ook hele mooie dingen realiteit, mensen die over de wereld kunnen reizen en dit vastleggen voor social media. Je kunt eindeloos contact hebben met mensen over de hele wereld. Er is zo veel gratis informatie beschikbaar, het heeft ook echt positieve kanten. Daarom zal ik hier ook echt niet zeggen, dump die smartphone en stap over op zo’n oude nokia met 20 euro prepaid beltegoed (tenzij je dit wilt doen natuurlijk, be my guest!). Maar ik denk wel dat het meer impact op ons heeft dan we misschien door hebben. Die continue informatiestroom die ons brein beïnvloed vanaf het moment dat we wakker worden tot het moment dat we gaan slapen, kan af en toe gestopt worden. Je brein zou je waarschijnlijk erg dankbaar zijn. Ik daag je met liefde uit om je telefoon eens wat vaker te laten liggen. Om je schermtijd te halveren of in de avond eens een boek te pakken in plaats van een nieuwe serie te binge watchen. Er is zo veel wat ons op korte termijn geluk geeft, maar wat wil je voor jezelf op lange termijn? Wie wil je zijn in de toekomst? Waar wordt de echte jij blij van? Elke dag is er weer een nieuw moment om te kiezen. Om te kiezen waar jouw kostbare energie heen gaat. Misschien wil je wat schermtijd vervangen met een hobby of een toekomst droom. Als dat het geval is, kunnen de onderstaande tips helpen om je schermtijd te verminderen.
7 tips voor schermtijd vermindering
- Schakel bepaalde meldingen van je telefoon uit, zodat je alleen op bepaalde apps gaat wanneer je er even de tijd voor neemt.
- Leg je telefoon buiten handbereik als je gaat slapen. Als je wekker gaat, moet je dan ook nog eens uit bed wat je kan helpen om niet meer te gaan snoozen! (win-win situatie)
- Maak een ochtend en avondroutine (zonder schermen) die past bij wie jij diep van binnen bent en waar je écht energie uit haalt.
- Maak gebruik van de functies op je telefoon om schermtijd te beperken, zoals maximaal 15 minuten per dag op TikTok scrollen of niet meer na 21:00 op instagram.
- Koop een ouderwetse wekker zodat je je telefoon niet meer hoeft te gebruiken als alarm.
- Maak het leuker voor jezelf, spendeer de extra tijd aan dingen waar je blij van wordt of waar je al tijden niet aan toe komt. Misschien worden je stress levels ook nog eens minder als je eindelijk dat ene to do lijstje afgewerkt hebt!
- Als je echt merkt dat het je niet lukt om je aan je eigen beloftes te houden met betrekking tot schermtijd, is het misschien fijn om professionele hulp in te schakelen zodat jouw schermgebruik niet meer je dagelijkse leven, doelen en mentale gezondheid drastisch beïnvloed.
Ik ben er van overtuigd dat we allemaal een betere connectie met onszelf en de wereld om ons heen ervaren als we eens wegstappen van de online wereld. Ik ben heel benieuwd of je een tip gaat uitproberen en hoe het dan voor je is om wat minder online te zijn! Als je het leuk vindt om te delen, voeg mij toe op Instagram en laat mij weten hoe dit voor je is.
Liefs, Agnes